De Hitparade van Radio Luxembourg

Zes jaar nadat ik het lange verhaal over de Nederlandstalige uitzendingen van Radio Luxembourg, drie jaren uit de verloren geschiedenis van Radio Luxembourg (1960-1962), wereldkundig had gemaakt via www.soundscapes.info , kreeg ik andermaal één van de vele reacties op dit verhaal. Ik schreef destijds al dat ik blij was zelf gelukkig wel genoeg had bewaard uit die vroege dagen, maar dat er van archivering vanuit de organisatie van Radio Luxembourg totaal geen sprake was. Datgene ikzelf had is inmiddels ter beschikking gekomen van het archief van de gezamenlijke omroepen in Hilversum. De Nederlandstalige organisatie van Radio Luxembourg was in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw zowel actief vanuit Amsterdam, Brussel en de hoofdstad van Luxemburg. De internationale afdeling had ook studio’s aan de Hertfordstreet in de wijk Mayfair in Londen.

De vraag die deze keer voorbij kwam, is de afgelopen jaren dermate vaak gesteld dat ik gemeend heb er een informatief stukje over te kunnen schrijven, gekoppeld aan mijn eigen beleving van ‘De Hitparade’. Vele van de voormalige luisteraars van de Nederlandstalige, of moeten we ‘Vlaamstalige’ uitzendingen van Radio Luxembourg zeggen, denken dat op de één of andere manier gedacht is aan overleving van de geschiedenis van de hitlijsten, dan wel hitlijstjes van Radio Luxembourg. Ikzelf kan me niet herinneren dat in de publicaties van de Vriendenclub van ‘het station van de sterren’ er ooit een afdruk gestaan heeft van een hitlijst. Bovendien had ikzelf in die tijd, de vroege jaren zestig, nog niet de drift om de wekelijkse hitlijstjes te beluisteren en daarbij zelf een lijstje te maken. Daar kwam in 1965 verandering in toen een ander radiostation, Veronica, de Top 40 ging uitzenden, gekoppeld aan de uitgave van een gedrukt exemplaar van dezelfde hitlijst.

In Nederland was er van een vaste reguliere publicatie van een hitlijst sprake vanaf week twee in het jaar 1965, toen het eerste, gedrukte exemplaar van de Veronica Top 40 verscheen.. Wees nu eens eerlijk, hoe snel wist je – niet veel later - de weg te vinden naar je lokale platenzaak voor een exemplaar van de gedrukte versie? Ikzelf was iedere donderdag redelijk snel in het bezit van de Top 40 daar ik van eigenaren van de twee zaken, waar ik destijds redelijk vaak frequenteerde, wist wanneer de postbode langs kwam met het pakket te verspreiden exemplaren ‘van de enige echte’. En bovendien was ik iedere donderdagmiddag al om 12 uur vrij van de Middelbare School om mijn huiswerk optimaal te kunnen maken. Dat betekende in ieder geval iets anders dan voor de gemiddelde scholier, namelijk ‘Op de fiets naar de binnenstad van Groningen.’

U vraagt om een nadere verklaring? Wel het waren twee zaken in de stad Groningen, waarbij menig ‘Stadjer’ zoals we onszelf noemen, niet omheen konden , als het ging om het kopen van vinyl in die tijd. Even denken, 1965, wat was de prijs van een single? Ik denk dat rond die tijd er f 3,95-- voor werd betaald. The Motions en het nummer ‘Wasted Words’ werd door mij als single aangeschaft bij Muziekhuis Hemmes, later steevast Roel Hemmes genoemd. Maar 1965 was nog zijn vader de leider in de zaak, hoornen bril, stijf in het donkere pak, en op elke gekochte single, EP of LP, standaard een kleine donkerrode sticker met daarop de tekst ‘Muziekhuis Hemmes’. Immers was het een must om te zien waar de plaat was aangekocht. Vaste directe concurrent in het Groningse was Muziekhuis Vink aan de Heerestraat. Ook daar een strenguitziende ‘Vader’ die zijn, in dit geval zonen, het vak later aanleerde. Idem dito een sticker op de vinyl aankoop. Bart en Maarten runnen inmiddels al decennia lang de Muziek Speciaal Zaak.

Toch kan ik niet om een derde zaak heen die zich niet veel later aanbood, genaamd ‘Muziekhuis Boverhof’. De zaak handelde in singles, speelautomaten, muziekboxen en tweedehands singles. Gevestigd aan het Schuitendiep te Groningen, was het op een bepaald moment de vaste stek met een bepaald aantal deejays uit het regionale circuit om er wekelijks bij te praten, voorzien van koffie door mevrouw Boverhof geserveerd. Uiteraard wist ze dat we allemaal nieuwe producten zouden kopen en bovendien een greep zouden nemen, tegen betaling, uit de tientallen bakken met tweedehands platen. Men had speciale contracten met bars, cafés en discotheken, waarbij singels terug kwamen binnen de firma Boverhof als de vooraf afgesproken draaiperiode was verlopen. Singles ingekocht op waarde van de Veronica Top 40. Nee, dus niet de Radio Luxembourg hitlijstjes.

Ikzelf draaide eind jaren zestig pas in een discotheek maar vulde in de mid jaren zestig al wekelijks, in opdracht van de eigenaar van een kroeg in de binnenstad van Groningen, de bij de firma Boverhof gehuurde jukebox. Zo kon het gebeuren dat ik ’s middags de nieuwste singles haalde bij Boverhof, ingekocht via de nieuwste gedrukte versie van de Veronica Top 40 (met in 1969 ook de Tipparade op de achterkant). Rond een uur of negen in de avond installeerde ik allereerst de nieuwe singles (6 per week) in de jukebox van de Disney Bar in de Pelsterstraat, eigendom van Kees Dekker. Ik nam de uitgespuwde exemplaren mee naar huis, maakte mijn keuze en betaalde Boverhof een kleine bijdrage. Maar nog steeds was er, naast de gedrukte exemplaren van de Veronica Top 40, geen enkel spoor van andere gedrukte hitlijsten die een rechtstreekse relatie tot een radiostation hadden en zeker niet van die van Radio Luxembourg, waarover de vraag van Co Timmermans, genoemd in het begin van dit verhaal, over ging.

Zoals bekend komt in de verhalen rondom de muziekgeschiedenis betreffende de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw ook vaak de naam van de ultieme verzamelaar en beheerder van alles wat met de muziek uit de periode te maken heeft, Bert Bossink, voorbij. Zo ook deze keer want, een aantal jaren ouder dan ikzelf ben, beleefde hij de beluistering van de Luxembourg Hitlijsten op een andere manier. Bert Bossink was luisteraar van bijvoorbeeld het programma ‘Teenager Topper Tijd’ waarin Guus Jansen Jr. op Radio Luxembourg de meest populairste platen behandelde. Bert: “In 1960 heb ik dit programma voor het eerst beluisterd. Ik zat toen, hetgeen in die tijd heel gebruikelijk was, op een kostschool en wel in Stevensbeek. We zaten, tijdens het programma, daar met zijn allen om de radio. Niermand dacht er trouwens over om de titels van de gedraaide songs in 1960 op te schrijven.’

Zeer recentelijk nam Bert, op mijn verzoek, een duik in zijn gigantisch uitgebreid muziekarchief en kon daardoor naar boven halen wanneer hij dan wel is begonnen aantekeningen te maken van de titels die werden voorgesteld in het programma van Guus Jansen jr.. Bert: “Ik ben met het opschrijven van gegevens begonnen in augustus 1964. De oudste lijst, die ik op deze manier nog bewaard heb, is die van de 30ste augustus van dat jaar. Ik was niet alleen luisteraar van de Nederlandse service, want ook de Engelstalige en zeker ook de Duitstalige service konden me bekoren. Op de Duitstalige service van Radio Luxembourg werd er ook een hitlijstje geprogrammeerd, dat er uit ging onder de titel ‘Der Groszen 8’. Ook daar maakte ik destijds mijn eigen lijstjes van.”

Natuurlijk waren er al de nodige hitlijstjes in gedrukte vorm terug te vinden in muziekbladen en folders, die door de platenindustrie werden uitgegeven in de begin jaren zestig. Zo was er het blad ‘Songwereld’ waarin een opsomming stond van de favorieten van de deelnemende platenmaatschappijen onder de titel ‘Hitparade’. In 1960 was er naast de lijst met 15 beste songs ook nog een lijstje met ‘kanshebbers voor de top’ terug te vinden in de twee wekelijkse publicatie. Een soort van vroege Tipparade dus. Ook was er niet veel later het blad ‘Platennieuws’. Andermaal een folder die door de gezamenlijke platenmaatschappijen werd verspreid. De eerste drie jaar van haar bestaan was de tekstsamenstelling in handen van Hemmy Wapperom en in 1963 werd de pen overgenomen door de alom bekende Skip Voogd. Het werd genoemd ‘De tien beste tiener platen van de laatste tijd’. Maar of het ging om de best in het oor liggende song, de meest gedraaide, of de meest verkochte, is ons nooit duidelijk geworden.

In ‘Platen Nieuws’, dat per exemplaar 20 cent kostte maar tevens voor alle vaste klanten van de lokale platenzaak, waaronder de ‘Discobar V&D’, gratis was, stond in iedere publicatie wel een opsomming van ‘Nederlandse teenagermuziek’. Dit lijstje was meer gebaseerd op de wekelijks uitkomende nieuwe singles, waarvan er rond die tijd wekelijks liefst 400 verschillende in Nederland op de markt werden gebracht. Een andere categorie die in ‘Platen Nieuws’ voorkwam was de rubriek ‘Toppers’.

Er was nog een derde folder die bij weer een andere groep van Platenhandelaars kon worden gehaald, hetgeen Bert Bossink ook deed. Het ging om ‘Foon’ dat je voor niets kon ophalen. Bert andermaal: ‘Af en toe stond in dit blaadje een lijstje afgedrukt met de op Radio Luxemburg gedraaide platen maar er zat totaal geen regelmaat in. Zo heb ik nog een exemplaar van ‘Foon’ van de maand november 1961, waarin zowel de veel gedraaide platen van de Nederlandstalige als de Engelstalige service van Radio Luxembourg is opgenomen.”

Maar er is toch nog meer terug te vinden. Als ik het woord ‘Poptelescoop’ gebruik gaan vooral de luisteraars van de jaren zeventig radio scherp staan. Immers was naast de wekelijkse ‘Veronica Top 40’ en de gedrukte versie van de ‘Radio Noordzee Top 50’ bij de platenhandelaar ook de ‘Poptelescoop’ gratis af te halen. het was echt het eerste blad dat in gedrukte vorm de ‘Tiener Top Tijd Top 15’ afdrukte. Het programma, dat vanaf 1960 al in de ether was, nam in 1968 afscheid van Guus Jansen jr. als presentator, waarbij hij werd opgevolgd door presentator Peter Koelewijn. De lijst heeft een week of acht voornaam in Poptelescoop afgedrukt gestaan, waarna het werd weggedrukt naar een plaatsje in de binnenkant van het blad, om vervolgens geheel te verdwijnen. Wel werd nog jarenlang de Top 20 van de Nederlandse Service van Radio Luxembourg in Poptelescoop afgedrukt. Een programma dat iedere zondagavond tussen 7 en 8 uur was te beluisteren op de 208 meter.

Maar in de periode na 1975 was er echt geen melding van de hitlijst van Luxembourg in gedrukte vorm terug te vinden.En eigenlijk ook wel logisch want de eens redelijk grote populariteit van het station was naar een dieptepunt gezakt mede dankzij de eerdere enorme successen van de zeezenders Radio Noordzee en Radio Veronica. Opmerkelijk is dat de Nederlandstalige Radio Noordzee in 1971 was opgericht vanuit het Strengholt-concern, waarbij de eerder genoemde Guus Jansen jr inmiddels ook werkzaam was. Maar ook beide zeezenders verdwenen in 1974, door de kracht van de wetgever. De Veronica Top 40 bleef echter, doordat de publicatie werd overgenomen door de Stichting Veronica Top 40, een hitlijst die anno 2007 nog steeds toonaangevend is. En zowel Bert Bossink als vele andere fans van Radio Luxembourg hebben het daarna, zover ze het hebben gedaan, moeten doen met hun eigen geschreven exemplaar van ‘De Hitparade van Radio Luxembourg.’

HANS KNOT